Với mục đích tìm hiểu sự đa dạng và phong phú các giống chó ở Việt Nam, sự phân bố, mục đích sử dụng chó của người dân và sơ bộ phân loại theo kiểu hình các giống chó ở các tỉnh phía bắc Việt Nam. Nhóm nghiên cứu, Trung tâm Nhiệt đới Việt Nga đã thực hiện 2 chuyến khảo sát tại các tỉnh: Hà Nội, Tuyên Quang, Hà Giang, Lào Cai, Yên Bái vào tháng 12 năm 2006.
Và tại các tỉnh Hà Tây, Sơn La, Lai Châu, Điện Biên, Cao Bằng, Bắc Cạn, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Bắc Giang vào tháng 5 – 6 năm 2007. Bài viết dưới đây, Pet Mart sẽ giới thiệu cho các bạn về các giống chó ở Việt Nam được ghi chép lại thông qua 2 chuyến khảo sát trên.
Các loại chó cỏ Việt Nam
Chó cỏ Việt Nam là những chú chó thuần chủng có nguồn gốc ngay tại Việt Nam. Chính vì vậy chúng còn được gọi là chó Việt Nam. Tùy theo thuộc tính, vùng đất mà chó cỏ Việt Nam được chia thành các giống khác nhau.
Hiện nay, hầu hết các gia đình đều nuôi từ 1 – 2 chú chó cỏ Việt Nam để trông nhà. Tuy nhiên, để hiểu về giống chó này thì không phải ai cũng nắm được. Các giống chó Việt Nam được mọi người biết đến nhiều nhất là chó Phú Quốc, chó H’mông cộc đuôi, chó Lài và chó Bắc Hà…
Giống chó Việt Dingo
Giống chó ở Viêt Nam – Việt Dingo hay còn gọi là chó vàng, chó gié. Chúng có tầm vóc trung bình, được nuôi phổ biến trên địa bàn các tỉnh điều tra, nhưng lại tập trung ở những khu thành thị, khu đông dân cư, nơi có nhiều người Kinh sinh sống. Hiện nay giống này hình thành 4 kiểu di truyền ổn định. Trong đó có 3 kiểu có nhiều khả năng là kết quả của sự lai tạp với các giống chó khác có mặt tại Việt Nam.
Giống chó Dingo lớn
Giống Dingô lớn có dáng vẻ bên ngoài gần tương đồng với kiểu chó Dingô châu Úc trong tự nhiên. Như chúng ta đã biết chó Dingô châu Úc có nguồn gốc từ Đông Dương. Chúng xuất hiện ở châu Úc vào thời kỳ bắt đầu thuần hoá.
Trải qua đời sống hoang dã hai lần trong suốt thời gian dài hàng ngàn năm cho đến những thập niên gần đây, giống chó Việt Nam ày lai tạp với những giống chó vãn lai thuộc giống châu Âu và châu Mỹ. Nhưng vẫn giữ được những đặc điểm hình thái ổn định y hệt như giống Dingô Đông Dương.
Có thể cho rằng giống Dingo lớn có mặt tại Việt Nam cũng có nguồn gốc từ tổ tiên là giống Dingô Đông Dương. Song nó giữ lại được đặc tính về ngoại hình mặc dù bị tác động của việc chọn lọc theo tập tính. Hiện nay chúng phân bố ở khắp nơi, song số lượng lại không nhiều. Các giống chó này phân bố dọc theo lưu vực các con sông lớn, từ bắc xuống nam.
Giống chó Việt Nam – H’mông
Đây là giống chó ở Việt Nam được người H’mông nuôi dưỡng và thuần hoá. Chúng có hai kiểu hình đặc trưng. Một là giống H’mông lông dài với đặc điểm ngoại hình dễ nhận thấy là toàn thân bao phủ bởi lớp lông dài. Thậm chí lớp lông dài còn bao phủ lên phần mặt, che cả mắt, trông khá ngộ nghĩnh.
Giống chó ở Viêt Nam thứ hai là chó H’mông cộc đuôi. Chúng có bộ lông ngắn, mầu đen nhưng lại có đuôi cộc do bẩm sinh. Giống chó Việt Nam – H’mông phân bố tập trung ở những làng bản của người H’mông. Chúng ít xuất hiện ở những khu thành thị nên chúng tương đối ổn định về kiểu hình và ít bị lai tạp với các giống chó khác.
Giống chó cảnh đẹp Việt Nam – Akita
Chúng có kiểu hình gần giống với giống chó Akita của Nhật bản. Giống chó cảnh Việt Nam này xuất hiện với số lượng không nhiều. Và phân bố rải rác tại các tỉnh phía Bắc Việt Nam. Đặc điểm của giống chó này là chân có huyền đề, mặt vuông, khoảng cánh giữa 2 tai rộng, tai đứng. Việc tìm thấy chó Akita tại Việt Nam có thể là cơ sở cho giả thuyết giống Akita có nguồn gốc tổ tiên từ giống Dingô đông dương lớn.
Giống chó Lai ka
Cũng tương tự như Akita, giống chó cảnh Việt Nam Laika này xuất hiện rất ít ở các tỉnh phía bắc Việt Nam chúng có kiểu hình gần giống với Việt Dingo với tầm vóc trung bình.
Giống chó Việt Nam – Sharky
Với giống chó ở Việt Nam này có đặc điểm kiểu hình dễ nhận thấy ở đôi tai cụp, dáng cao thon. Chúng được nhân dân ta nuôi rộng rãi ở khắp mọi nơi từ miền cao đến đồng bằng. Chúng tập trung ở những thị trấn, thị xã, khu đông dân cư. Hiện nay chúng có 5 phân kiểu với những đặc điểm trùng hợp với giống Borzoi và Gontre.
Giống chó ở Việt Nam – Bắc Hà
Giống chó ở Việt Nam này xuất hiện nhiều ở tỉnh Lào Cai. Ít gặp ở các địa phương khác, chúng có bộ lông dài tương tự như giống H’Mong lông dài. Nhưng phần mặt lại không có những đám lông dài. Giống chó Việt Nam này có đặc điểm gần giống với giống chó Chow Chow to khổng lồ, có nguồn gốc từ Tây Tạng Trung quốc. Điều này có thể là cơ sở cho giả thuyết giống chó Bắc Hà có nguồn gốc từ Tây Tạng.
Giống chó Dingo lùn
Đây là giống chó ở Việt Nam được tìm thấy ở tỉnh Cao Bằng. Theo người dân thì chúng đã có mặt ở đây từ rất lâu và trải qua nhiều năm. Chúng hình thành lên một giống với tên gọi thân thiện do người dân tự đặt là giống chó Bảo Lạc.
Đặc điểm kiểu hình của giống chó ở Việt Nam này là không có gì khác so với giống Việt Dingo. Nhưng đặc điểm khác biệt để nhận biệt lại là tầm vóc của chúng. Giống chó cỏ Việt Nam này có tầm vóc nhỏ khoảng 1/2 so với tầm vóc của một con Việt Dingo có tầm vóc trung bình.
Giống chó sói Việt Nam
Chó sói Việt Nam còn sót lại có tầm vóc trung bình. Và hình thể mặt cắt ngang hơi dài. Chó sói Việt Nam có cấu trúc cơ thể nhẹ nhàng, rắn chắc và kết cấu đầu, mình, các chi cân đối một cách tự nhiên.
Đặc biệt, chó sói Việt nam không có xu hướng phát triển thô kệch hoặc thể tạng béo phệ. Ở trạng thái nghỉ ngơi, chó sói Việt Nam có khả năng hoàn toàn thư giãn. Nhưng thông thường chúng rất hiếu động và liên tục thay đổi tư thế.Đến mức phần cổ, mông và tứ chi không lúc nào giữ nguyên một tư thế. Làm cho việc đánh giá bằng mắt gặp nhiều khó khăn.
Thoạt nhìn, những đại diện điển hình của giống chó sói Việt Nam này hoàn toàn giống với loài sói về hình dáng bên ngoài, cũng như cách thức đi và chạy. Nhìn chung, cũng như loài sói, các giống chó sói Việt Nam thuộc loại chân cao.
Chó sói Việt Nam đầu to so với kích thước mình, các chi hơi dài và đầu có vẻ to hơn so với thực tế. Sự khác biệt giới tính thể hiện rõ. To lớn và mạnh mẽ hơn con cái, con đực có đầu to hơn. Có thể thấy đây là đặc điểm điển hình về giới của chó sói Việt Nam.
Hiện nay chó sói Việt Nam có số lượng rất ít, hầu như rất ít bắt gặp. Việc phối giống và lại tạo cũng gặp nhiều khó khăn. Chính vì vậy, đây là giống chó ở Việt Nam này cần được quan tâm và bảo vệ nhiều hơn.
Giống chó Phú Quốc
Chó Phú Quốc là một trong 4 quốc khuyển của Việt Nam. Giống chó cỏ Việt Nam này sinh sống ở đảo Phú Quốc, Kiên Giang. Trên lưng nổi bật với phần xoáy lông. Màu lông thuần nhất. Bao gồm các màu sau: màu đen, màu vàng, bao gồm các khoảng màu từ đỏ đến vàng.
Màu vàng có mặt nạ đen là màu được ưa chuộng. Màu vàng với đầu các sợi lông có màu đen không được ưa chuộng. Màu vện với các sọc đen trên nền màu vàng. Chiều cao của giống chó Việt Nam này có sự chênh lệch giữa con cái và con đực. Con đực tính đến vai từ 50 đến 55cm. Chiều cao chó cái tính đến vai từ 48 đến 52cm.
Một số giống chó cảnh Việt Nam khác
Ngoài các giống chó cỏ Viêt Nam bản địa còn có một số giống chó khác được du nhập từ nước ngoài vào. Chó cảnh Việt Nam được đánh giá là phong phú và đa dạng. Hầu như trên thế giới có những giống chó gì thì ở Viêt Nam có giống chó đó.
Các giống chó cảnh Việt Nam được nuôi nhiều như: chó Poodle, chó Oug, Chihuahua, Phốc hươu, Phôc sóc, Golden, Lab, Alaska, Husky… Các giống chó cảnh Việt Nam này đa số đều đã được thích nghi với môi trường sống ở nước ta.
Nhiều trại chó cảnh Việt Nam được mở ra, đáp ứng nhu cầu của người nuôi thú cưng. Không những chó thuần chủng và nhiều giống chó cảnh Việt Nam cũng được lai tạo. Tạo ra những giống chó mới tạo sự thích thú cho người chơi chó.
Kết luận về các giống chó cỏ Việt Nam
Các giống chó cỏ Việt Nam có thể nhìn nhận thấy một cách tương đối rõ rệt về sự đa dạng và phong phú. Đặc biệt là các giống chó bản địa Bắc Việt Nam. Tuy nhiên, các thứ bậc trong phân loại của chúng lại chỉ được giải thích một phần. Để có câu trả lời chính xác cần phải có thêm nhiều các nghiên cứu đối với các quần thể cách ly.
Cần phải tiến hành các xét nghiệm DNA đối với các giống chó Việt Nam. Và so sánh kết quả với các kết luận của báo cáo này. Rất có thể số lượng của một số giống chó cảnh Viêt Nam bản địa vào thời điểm hiện tại chỉ còn ở con số vài chục cá thể. Cần phải có biện pháp tức thời để bảo tồn các giống chó cỏ Việt Nam. Tránh nguy cơ bị tuyệt chủng.
Những giống chó Viêt Nam bản địa là đối tượng quan trọng trong nghiên cứu sự tiến hóa của một loài. Đồng thời cũng là một phần của nền văn hóa dân tộc, văn hóa thế giới cũng như di sản của lịch sử và thiên nhiên.
Giữa các giống chó cảnh Việt Nam được khảo sát, giống “chó H’Mong cộc đuôi” là giống được đánh giá có nhiều triển vọng. Thích hợp nhất trong việc sử dụng làm chó nghiệp vụ và thuận lợi nhất trong việc nhân giống một cách có tổ chức và bài bản.
